Blik op de oogstkaart, brok in de keel

Het Unilever-terrein gaat rigoureus op de schop. Van een afgesloten fabrieksterrein naar een plek voor iedereen. Wonen, recreëren én werken aan de rand van de Maas. Met ongeveer duizend woningen, kantoor- en wijkfaciliteiten, en aan de waterkant een kade met een mix van horeca en ontsluitingsroutes naar het centrum voor voetgangers en fietsers. “Het wordt een prachtige verrijking van de wijk Feijenoord”, verzekert Jessica Kallenberg iedereen die het wil horen.

“Maar voor het zover is, staat er een enorme klus op ons te wachten. De ontmanteling van de fabriekshallen, het oogsten en revitaliseren van bruikbare materialen, het afvoeren van puin en het opbouwen van de nieuwe wijk. Dit gaat jaren duren. Zeker tot en met 2031.”

De ontwikkelaar van VORM pauzeert even, om haar woorden te laten landen. “Dat klinkt zo met een bak koffie aan een bureautje best overzichtelijk en misschien zelfs eenvoudig, he? Maar ik kan een ieder verzekeren: het is een monsterklus, die tot in de puntjes gepland wordt door ons. Anders wordt het mission impossible. Het is een ongelooflijk grootse operatie die je het beste kunt vergelijken met een schaakwedstrijd op topniveau. Als je op dit terrein één pion verschuift, dan grijpt dat direct in op de gehele locatie …”

Ze verduidelijkt: “Elke steen, elke vrachtwagenrit, de beperkte opslagruimte aan de kade en wat te denken van de volgorde van het oogsten van de oude gebouwen en de opbouw van de nieuwe woningen en kantoren. Alles grijpt in elkaar. Met 100 procent nieuwe materialen is het een stuk eenvoudiger. Dan kun je op bestelling een ideale planning in elkaar draaien, maar hier hebben we te maken met een circulair proces, van her te gebruiken materialen uit gebouw A, die we willen inzetten in een nieuw te bouwen gebouw B. Dat is allerminst lineair. Het wordt de komende jaren volop puzzelen om het voor elkaar te krijgen.”   

De Kaai. Een toepasselijke benaming voor het nieuwbouwproject, direct aan de gemetselde oeverstrook langs de Maas. Maar toch zal het nog even duren voordat  die naam tussen de oren zit. Unilever is onlosmakelijk verbonden met de plek. “Rotterdammers denken direct aan Becel en Calvé Pindakaas natuurlijk. Iedereen heeft wel een familielid of een vriend die er gewerkt heeft vroeger.”  

In 2021 kocht VORM het voormalig Unilever-terrein. De gemeente Rotterdam begeleidde het plan en in 2022 stapte AMVEST in. Samen staan ze voor de revitalisatie van een markant stuk Rotterdam-Zuid, en daarbij de bijzondere operatie om betaalbaar wonen, leefbaarheid en verbinding te verenigen op een absolute A-locatie in de stad.

De aanpak is gedurfd en eigentijds. In de toekomstige nieuwbouw wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de oude Unilever-fabrieksmaterialen. VORM is daarbij gestart met het inventariseren van de kwaliteit van de materialen en daarop een documentatiefase. “Alles leggen we vast in een zogenaamde oogstkaart. Dat doet Superuse en IMd voor ons”, vertelt Jessica Kallenberg opgewekt. Ze laat een aantal powerpoint-slides, met digitale matrixen, op haar laptop zien. “Kijk, hier zie je de metalen platen. Daar hebben we er 12 duizend vierkante meter van gedetecteerd. In totaal hebben we zo’n 150 duizend kilo staal, wat we gaan hergebruiken in de nieuwe gebouwen op De Kaai en voor een deel in een ander project, in Boogie Wood (een mix-use woongebouw in Den Haag).”

Ze scrolt verder door de presentatie en wijst een volgende kolom op haar digitale scherm aan: “En zie je dit hier? 9 duizend kilo houten liggers. Oja, wacht even: wat te denken van tienduizenden bakstenen, waarvan we zojuist de kwaliteit geanalyseerd hebben. We denken dat circa 50 procent van die bakstenen weer gebruikt kan worden in de nieuwe woningen. Dat is toch mooi? Stel je voor dat je al decennia hier om de hoek woont en straks een betaalbare, nieuwe woning kunt bemachtigen, opgebouwd uit de bakstenen van de margarinefabriek!”

Ze weet dat het animo voor het project De Kaai groot is. “Ik denk dat iedere Rotterdammer via via wel eens een bloemrijk verhaal heeft gehoord over de fabriek, waar natuurlijk ook de Calvé-pindakaas werd gemaakt. Slechts een paar honderd fabrieksarbeiders kenden, de door hoge poorten afgesloten,  plek echt. Het was voor al die andere mensen een soort mysterieus geheim aan het water. Ik denk dat dat de reden is dat het direct zo druk was op een van onze de eerste participatie-avonden die we organiseerden.”

“Heel veel mensen waren nieuwsgierig, maar er waren er ook een aantal die met een brok in hun keel binnenliepen. Zij hoorden jarenlang verhalen van hun vader of overgrootvader die in de fabriek werkten. Over ronkende machines, staalconstructies en tienduizenden producten die van de lopende band rolden.”