“Het heeft even geduurd, maar nu is Nederland er klaar voor”

Je bent hier:

Als een soort ballotagecommissie in een studentenflat worden straks 24 kandidaten uit een grote groep inschrijvingen gekozen. Het gaat om de nieuwe bewoners van nieuwbouwproject SAAM, van bouwende ontwikkelaar VORM en woningstichting Ons Doel. Een woonconcept voor senioren, in een gemixte vorm van (luxe) koop en sociale huur. “Ik zou er het liefste zelf gaan wonen!”

Nog niet zo lang geleden haalden 65-plussers hun schouders op voor speciale woonvormen in Nederland. Bestempeld worden als senior – ouder en behoeftig – wierp een torenhoge drempel op. Het was in een tijd (2013) dat kabinet Rutte II besloot om verzorgingshuizen te sluiten, met als doel ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen en in het verlengde om begrotingskosten te besparen.

Ester Lacourt, Regisseur Sociaal Beheer, van woningstichting Ons Doel. “Zo lang mogelijk thuis in een eengezinswoning, dat werd de algemene gedachte en daarmee de tegenhanger van het aloude bejaardentehuis. Een prima uitgangspunt natuurlijk, maar het zorgde er stiekem ook voor dat er een stigma ontstond bij ouderen en de gedachte om gelijkvloers te gaan wonen. Dat vertelde je toen niet vol trots op een verjaardagsfeestje …”

Ouderen en hun woonwensen

Hoe anders ziet de wereld er tien jaar later uit. Met een hardnekkige wooncrisis die doorstroming op de woningmarkt belemmert en schaarste in de zorg die ouderen op ieder ogenblik kan treffen, is het beeld van gepensioneerden en pré-gepensioneerden ten aanzien van wonen veranderd, stelt algemeen directeur van wooncorporatie Ons Doel, Carolien Schippers. “Er is een duidelijke ontwikkeling zichtbaar. Ouderen beseffen meer en meer dat woonwensen in het leven snel kunnen veranderen, en dat de vastgelopen woonmarkt daar niet zo één-twee-drie een antwoord op heeft. Ook niet als je geld hebt, of al lang ingeschreven staat bij een corporatie. De faciliteiten of opties, denk aan zorg, zijn simpelweg niet altijd voorhanden.”

De ervaren bestuurder zag de voorbije jaren de vraag naar nieuwe woonvormen voor senioren snel groeien. “In de gemeente Amsterdam, waar ik toen werkte, ontstonden een aantal coöperatieve initiatieven van gepensioneerden. Die bundelden de krachten en besloten bij elkaar te gaan wonen, weliswaar in aparte eenheden, maar wel bij elkaar in een gebouw. In Zwitserland, Duitsland en Oostenrijk is dat overigens al veel gebruikelijker. Oudere mensen vinden het gezellig om samen tijd door te brengen, maar zien het ook als een kans om op elkaar te letten, en soms zelfs om voor elkaar te zorgen.”

Eenzaamheid of de angst om in de toekomst te vereenzamen, speelt ook een factor, weet haar collega Ester Lacourt. “Of je nu arm bent of rijk, naarmate je ouder wordt, neemt je sociale kring in omvang af. Nieuwe mensen ontmoet je ook niet zomaar. En dus ligt een sociaal isolement op de loer. Daar wordt gelukkig steeds vaker openlijk over gesproken en er zijn ook steeds meer maatschappelijke initiatieven om dit tegen te gaan.”

Professoren- en Burgemeesterswijk

Wonen in een woongroep is zo’n initiatief. In Leiden ontstaan vanuit een verantwoordelijkheidsgevoel van Stichting Woongroep Ouderen ProfBurgwijk (SWOPB), die zich bekommert om meer woningen voor ouderen in de Professoren- en Burgemeesterswijk in de stad.

De stichting stapte met hun verlangen op de gemeente af en had binnen afzienbare tijd een gesprek met VORM en Ons Doel, die samen een oud schoolgebouw hadden aangekocht, aan de rand van de binnenstad van Leiden.

Eveline van de Bovekamp, projectontwikkelaar van VORM: “We zagen in de oude school, die op dat moment nog een tijdelijke opvang voor Oekraïense vluchtelingen was, een unieke plek in het groen. Ideaal voor een specifiek woonconcept.”

Ze vervolgt: “Na een gesprek met SWOPB wisten we dat we niet zomaar voor doorsnee woningbouw aan de lat zouden staan, maar dat we bovenal een bijzonder project zouden gaan ontwikkelen met elkaar.”

Kort na de eerste kennismaking volgde een tweede en derde gesprek, waarin de definitie van een ‘woongroep’ werd verkend. “Al snel werd duidelijk wat de ouderen als nice-to-have en need-to-have zagen. Dat was voor ons als ontwikkelaar meteen een fijne interactie, als ik zo terugkijk. (…) Eigenlijk hebben we de verbinding met de gemeente, SWOBP en woonstichting Ons doel nooit meer laten vieren. We doen dit echt samen. SAAM, dus. Dat zorgt onderweg voor veel draagvlak en onderling vertrouwen.”

"Een unieke plek in het groen. Ideaal voor een specifiek woonconcept."

- Eveline van de Bovekamp, projectontwikkelaar bij VORM

Een gedurfd vastgoedconcept

Uiteindelijk ligt er in Leiden in minder dan een jaar een gedurfd en niet-alledaags vastgoedconcept op tafel, ontworpen voor 55-plussers. SAAM telt straks 24 sociale huurwoningen en 36 koopwoningen, met een focus op comfort en sociale cohesie.

“Het ontwerp en de faciliteiten stimuleren het onderlinge contact. Al is er van verplichting natuurlijk geen sprake!”, verduidelijkt Carolien Schippers. “Soms heb je geen zin in gezamenlijke activiteiten, dat bepaal je zelf. Maar in de kern zijn dit mensen die met gelijkgestemden in de buurt willen wonen.”

Ester Lacourt: “Je kijkt een beetje naar elkaar om. Neemt de post van een andere bewoner een keertje mee. Drinkt soms wél op de woensdag samen koffie en soms even op de maandag niet. Neemt deel aan een moestuin-clubje.”

Met drie gemeenschappelijke ruimtes en een gemeenschappelijke binnentuin zijn de randvoorwaarden voor een succesvolle woongroep ingetekend. Echter, het succes hangt sterk af van de invulling van de 55+-groep, zo weten alle stakeholders.

Carolien Schippers: “Onder professionele begeleiding zullen er afspraken gemaakt worden tussen de bewoners. Over de invulling van de ruimtes, maar ook over het gebruik ervan. Als verhuurder, tevens lid van de VvE, zullen we altijd betrokken blijven, maar er moeten nog wel wat knopen worden doorgehakt.”

Eveline van de Bovekamp van VORM beaamt dat. “Voor de exacte invulling van een gemeenschappelijke ruimtes hebben we de inbreng van de huurders keihard nodig. Zij moeten deze gaan gebruiken. Je kunt bijvoorbeeld denken aan een kookstudio of een yogaruimte? Of iets heel anders! Dat kan allemaal en staat nu nog open. Daarover gaan we in gesprek met de bewoners. En kan na verloop van tijd overigens ook weer veranderen en worden aangepast.”

Nauwkeurig selectieproces

De verkoop van de koopwoningen is begin 2025 gestart, evenals verkennende gesprekken met toekomstige huurders van Ons Doel. Ester Lacourt: “Het concept gaat verder dan louter een woning bemachtigen omdat er zoveel krapte op de markt is. Het gaat om de samenhang van de groep, dus de bewoners moeten uiteraard enigszins bij elkaar passen.”

“Om goede kandidaten te selecteren, hanteren we een nauwkeurig selectieproces. Van een algemene informatiebijeenkomst tot een lijst met 148 geïnteresseerden, die we op basis van onder andere motivatie, leeftijd, en man/vrouw/stel mix hebben teruggebracht tot een lijst van 40 personen. Met deze mensen houden wij straks groepsgesprekken. Telkens interviewen we in een setting van tien de belangstellenden, zodat we ook de groepsdynamiek in de gaten kunnen houden. Ten slotte zullen er 24 gegadigden overblijven voor de huurwoningen.”

Een zogenaamde reservelijst zal worden opgesteld. Telkens als er in de toekomst een huurder vertrekt, kan een commissie van bewoners beoordelen wie de vrij gekomen woning mag huren. “Zo houden we de woongroep in stand.”

Voor de koopwoningen geldt hetzelfde principe, vertelt Eveline van de Bovekamp: “Als er een appartement vrijkomt, dan mogen allereerst de personen die op de woongroep-reservelijst staan, bieden op de woning. Pas daarna, als er geen overeenkomst plaatsvindt, mag de woning aangeboden worden op funda.nl.”

"Het project gaat om de samenhang van de groep, dus de bewoners moeten uiteraard enigszins bij elkaar passen."

- Ester Lacourt, Regisseur Sociaal Beheer, van woningstichting Ons Doel

Gelijkheid

In het ontwerp heeft VORM ingezet op ‘gelijkheid’, legt Eveline van de Bovekamp uit: “De luxe koop is gespikkeld (verspreid – red.) door het gebouw. Daarmee zorgen we ervoor dat bijvoorbeeld de afwerkingsgraad en het aanzicht in de kern eenzelfde kwaliteit en karakter kennen. Dat doet iets met de psyche van de bewoners, straks. Die voelen zich allen welkom, letterlijk gelijk met ieder ander in de woongroep.”

Ester Lacourt knikt en vult aan: “Het gaat er namelijk niet om of je rijk bent, of juist tot een kwetsbare doelgroep behoort. Of je geplaveide weg hebt afgelegd, of juist een heel hobbelige reis hebt gehad. De mensen die in de woongroep SAAM gaan wonen, hebben straks allemaal één ding gemeen: ze willen bij elkaar in de buurt wonen. Dat is wat telt.”

Carolien Schippers: “Als je kijkt naar de samenleving, dan denk ik dat het nu ook echt tijd is voor dergelijke projecten. De woongroep moet het straks zelf gaan bewijzen. Ze zullen samen de slingers ophangen en af en toe samen ruzie zullen maken. Dat hoort er allemaal bij.”